Heradvisering Kunstenplan

Achtergrond

In zijn advies van juni 2016 was de kunstraad positief over het eigen programmaprofiel waarmee Podium Mozaïek (PM) een krachtige positie in Amsterdam-West heeft opgebouwd. Hij was echter van mening dat PM in zijn ambities wel wat hard van stapel leek te lopen en dat de ambities van PM een duidelijke focus ontberen. De aanvraag voor het kunstenplan was gebaseerd op een forse groei van de totale inkomstenstroom. Podium Mozaïek opteerde voor een plek in de landelijke BIS in de functie productiehuis. PM heeft deze plek niet gekregen. De kunstraad heeft mede door de afwijzing van de landelijke BIS-aanvraag van PM zijn twijfels geuit over de haalbaarheid van de plannen en heeft daarom in zijn advies van juni 2016 geadviseerd om aan PM een gewijzigd plan te vragen dat rekening houdt met de hoogte van de toegekende landelijke subsidie. In de herziene aanvraag wordt duidelijk dat de organisatie met een (nagenoeg) zelfde begroting moet werken als in het Kunstenplan 2012-2016. Dit heeft, zoals de AKr reeds opmerkte, consequenties voor de ambities zoals beschreven in de eerste aanvraag. In het onderliggende advies, een aanvulling op het eerdere advies, bespreekt de kunstraad de herziene plannen.

De kunstraad is onveranderd positief over de programmering van Podium Mozaïek. De instelling neemt onder andere de verantwoordelijkheid op zich een intercultureel podium te zijn. Podium Mozaïek is een inspirerend podium en een creatieve plek voor makers. Het zou het gat, dat ontstaan is door het wegvallen van het MC Theater, nog meer kunnen vullen.

Producerende activiteiten

Podium Mozaïek was voornemens meer programma’s, series en voorstellingen zelf te produceren, in samenwerking met de huisgezelschappen en vaste bespelers. De opvallendste producties zouden toeren langs partnerpodia in het land. Deze ambitie heeft PM bij moeten stellen. Er staan geen eigen producties meer in het activiteitenplan en (dus) ook geen tour langs podia. Podium Mozaïek heeft echter nog steeds de ambitie uit te groeien tot een belangrijk productie- en programmahuis. Omdat het voor de producerende functie geen structurele subsidie heeft gekregen, kiest de organisatie in het herziene ondernemingsplan voor een graduele en projectmatige overgang naar producerend theater. De kunstraad heeft begrip voor deze keuze en vindt het goed dat de ambitie blijft staan. De producerende rol is nu veel meer ingebed in het platform dat Podium Mozaïek al was. De kunstraad constateert dat de begeleiding van nieuwe makers grotendeels ondergebracht wordt bij de huisgezelschappen en vaste bespelers van PM. Podium Mozaïek zegt hierbij eerder op te treden als platform voor nieuwe makers dan als producent. De kunstraad verwacht dat PM als platform wel stevig de regie in handen houdt.

Huisdramaturg

De kunstraad juicht toe dat de instelling in zijn herziene plan de passage over de aan te stellen dramaturg heeft aangescherpt en dat de instelling een belangrijke plaats inruimt voor meer regie. De kunstraad is benieuwd naar de benoeming van de huisdramaturg en naar de uitwerking van alle ambities rondom deze functie. Een aanscherping van het artistiek-inhoudelijke beleid is volgens de kunstraad namelijk van grote waarde. De 2 instelling geeft aan dat de functie van huisdramaturg per 1 september 2017 wordt ingevuld. De kunstraad heeft veel verwachtingen van het samenspel van de dramaturg en de programmaraad.

Educatie

De komende jaren zet PM niet in op een verhoging van het aantal leerlingen, maar wel op een inhoudelijke verbeterslag van de trajecten. Een betere aansluiting op en samenspraak met het onderwijs is hierbij belangrijk. De kunstraad ziet dit als een goede stap om cultuureducatie een volwaardig onderdeel te laten worden van de organisatie.

Op het gebied van talentontwikkeling is de methodeontwikkeling voor coaching van Nieuwe Makers in samenwerking met Frascati nieuw in het plan. Hierbij gaat speciale aandacht uit naar talent dat zich buiten het kunstvakonderwijs om aandient. De kunstraad vindt dit een positieve ontwikkeling en hoopt dat deze samenwerking leidt tot meer uitwisseling.

Samenwerking

De kunstraad is positief over de intensievere samenwerking met de huisgezelschappen en vaste bespelers. Het valt de kunstraad op dat een aantal ‘langdurige samenwerkingspartners’ in de herziene aanvraag niet meer genoemd wordt. Het betreft hier alle eerder genoemde internationale samenwerkingspartners. De internationale programmering Speak Up! en het netwerk rond Europe Now wordt in de herziene aanvraag niet meer genoemd. De kunstraad onderkent dat internationale programmering soms prijzig is. Wel hoopt hij dat Podium Mozaïek deze contacten warm houdt met het oog op meer toekomstige samenwerking op internationaal gebied – naast de bestaande programmaformats waarin internationaal reizende artiesten en groepen staan.

Overige inkomsten

Vanaf 2019 wordt een substantiële groei in overige inkomsten verwacht, die de organisatie wil realiseren door een groei van publieksinkomsten, projectgelden en (co)producties. De kunstraad vindt deze groei wat plotseling en optimistisch. De instelling geeft aan deze extra middelen onder meer te besteden aan de (zwaardere) begeleiding van nieuwe makers en de huisdramaturg. De kunstraad vraagt zich hierbij af wat voor consequenties het uitblijven van extra inkomsten heeft voor de huisdramaturg en de begeleiding van nieuwe makers – twee naar mening van de kunstraad op artistiek gebied essentiële onderdelen van het ondernemingsplan.

Theatercafé

Het is goed dat het juridisch geschil rond het theatercafé is opgelost. De kunstraad hoopt dat de instelling zijn negatief eigen vermogen inderdaad, zoals aangegeven, op 1 september 2017 rechtgetrokken heeft. De kunstraad dringt er op aan om ook in de toekomst de exploitatie van het café gescheiden te houden van artistieke gelden, zoals nu het geval is. Het theatercafé is geopend op niet-rendabele uren. De samenwerking met ROC-studenten zou een verschil kunnen maken in kosten en rendabiliteit. Anderzijds vraagt een leer-werkbedrijf voor MBO scholieren veel begeleiding en stelt de kunstraad de vraag hoe dit zich verhoudt tot een professionele dienstverlening. De kunstraad is benieuwd of deze formule tot succes gaat leiden.

Conclusie

Podium Mozaïek blijft ambitieus. De kunstraad is benieuwd naar de nieuwe rol die de instelling zichzelf toebedeelt op producerend gebied. De focus op nieuwe makers vindt de kunstraad positief. De kunstraad wenst PM een nog sterkere magneetfunctie toe; een aanzuigende werking van de wijk en de stad, en meer verbinding met andere instellingen. Het verheugt de kunstraad dat PM met het theatercafé een nieuwe weg ingeslagen is.

Achtergrond

Stichting Tolhuistuin had een ambitieus plan ingediend en heeft, nu de stichting jaarlijks minder subsidie krijgt dan gehoopt, de ambities wat betreft de omvang van de programmering drastisch bijgesteld. In het onderliggende advies, een aanvulling op het eerdere advies, bespreekt de kunstraad de herziene plannen.

Programmering

Stichting Tolhuistuin heeft zijn ambities bijgesteld, en wil kleinschaliger gaan werken. In het herziene plan verschuift de focus van de eigen producties naar een groter aantal coproducties. Het grootste verschil met de eerder ingediende plannen is dat de instelling alleen nog in de kleine zaal gaat programmeren, bijna niet in de grote zaal. De instelling geeft aan ‘intussen de ervaring te hebben dat we met onze producties niet in de grote zaal terecht kunnen’. De kunstraad is positief over het (noodgedwongen) besluit om kleinschaliger te opereren en de grote zaal te verlaten. Hij vindt de plannen realistisch en de programmaselectie weliswaar breed, maar interessant. In de uitwerking van zijn programmering zet de organisatie met het herziene plan naar mening van de kunstraad een goede stap voorwaarts. Waar het oorspronkelijke plan hier en daar wat wollig was, leidt een kleinschaliger opzet tot meer focus. De kunstraad is positief over het mogelijk oprichten van een programmaraad. Deze adviserende raad kan de artistieke lijn van alle verschillende programmering goed in het oog houden. Wel is, zoals de kunstraad in zijn advies in 2016 reeds opmerkte, ook in het herziene plan niet altijd duidelijk welke rol Stichting Tolhuistuin heeft bij de verschillende projecten, in welke mate er wordt samengewerkt en van wie een initiatief komt. De kunstraad raadt Stichting Tolhuistuin aan om structuur aan te brengen in verschillende types zaalverhuur en inzichtelijk te maken wanneer een programma een coproductie is of juist verhuur.

Publiek

Minder (grote zaal) programma’s heeft consequenties voor het publieksbereik. De stichting heeft haar beoogde publieksaantallen flink bijgesteld. 1 Zoals de instelling zelf ook aangeeft, is het soort programmering (experimenteel, cultureel divers of gericht op Noord) waarmee ze zich wil profileren vaak gericht op nieuwe doelgroepen, waarmee niet vanzelfsprekend meteen volle zalen getrokken worden. Met zoveel experimentele programmering en programma’s door jonge makers ontbreekt het in het plan aan een strategie op publieksontwikkeling en -binding. Wie het publiek is en hoe het publiek – met name voor de programmering van nieuwe makers en talentontwikkeling – bereikt wordt is niet duidelijk. De kunstraad mist een visie op publiek, en een uitwerking van de beoogde publieksgroei. De kunstraad wil weten in welke stappen de instelling de groei van publiek wil bewerkstelligen. Juist ook in combinatie met de zomerfestivals in de tuin.

Paradiso

De kunstraad merkt op dat er in de herziene plannen van Tolhuistuin geen uitspraak wordt gedaan over de relatie met Paradiso. In zijn advies van juni 2016 adviseerde de kunstraad de activiteiten van Paradiso en Tolhuistuin uit elkaar te trekken, waarbij beide organisaties de (financiële) verantwoordelijkheid dragen voor hun eigen deel. Intussen is duidelijk dat het op dit moment juridisch onmogelijk is het lopende contract tussen Stichting Tolhuistuin en VOF de Tolhuistuin open te breken. Nieuwe afspraken kunnen in 2019 opgesteld worden, als het lopende contract eindigt. Het feit dat Stichting Tolhuistuin niet meer in de grote zaal gaat programmeren leidt in de praktijk wellicht tot een nieuw, meer werkbaar, evenwicht tussen de partijen.

Cijfers

De instelling geeft blijk van een kritische blik op zijn eerder ingediende begroting. De kunstraad merkt een aantal opvallende wijzigingen op, waarbij een onderbouwing ontbreekt. Bepaalde posten lijken anders te worden gedefinieerd ten opzichte van de eerdere aanvraag. Mogelijk hangen gewijzigde cijfers, of definities hiervan, samen met de komst van een nieuwe penningmeester in het bestuur.

De stichting is momenteel op zoek naar een zakelijk leider. De aanstelling van een zakelijk leider zou ook effect kunnen hebben op een verheldering in de rol van de instelling, in het inzichtelijk maken wie wat (co)produceert. Als voorbereiding op de tussentijdse evaluatie vraagt de kunstraad om onderbouwing van de cijfers met betrekking tot de commerciële verhuur.

Conclusie

Het herziene plan van Stichting Tolhuistuin kent ten opzichte van de eerste aanvraag meer focus. De kunstraad is benieuwd naar de samenwerkingsprojecten en naar de plek die nieuwe makers krijgen. De kunstraad moedigt de instelling aan om samenwerkingen te verdiepen en een strategie te ontwikkelen met betrekking tot publieksontwikkeling en -binding. De kunstraad verwacht dat de komst van een zakelijk leider meer helderheid zal scheppen in onderbouwing van cijfers en een visie op de samenwerking met Paradiso.