Naar een duurzaam atelierbeleid

De bijeenkomst die bijna twee uur duurde bood een caleidoscopisch overzicht van mogelijke interventies om de ateliervoorraad op peil te houden. Zoals Joram Kraaijeveld van Platform BK stelde aan het begin van de bijeenkomst: het moet vanavond niet gaan over een gebrek aan ruimte voor ateliers in de stad. De ruimte is er, maar de discussie moet gaan over hoe de ruimte het best toegewezen worden aan en benut worden door kunstenaars.

 

De bedreigingen voor de IJzeren Voorraad ateliers zijn intussen algemeen bekend. Door de Woningwet 2015 is het aanhouden en verhuren van ateliers geen kerntaak meer van de woningcorporaties en de gemeente zelf voert een vastgoedbeleid waarin afstoting voorop staat en niet aankopen of in standhouden. De kunstenaar is vaak niet in staat een kostprijsdekkende huur te betalen en bij de toedeling van maatschappelijk vastgoed krijgen scholen en statushouders voorrang. Toch is het voor Amsterdam van belang om kunstenaars in de stad te behouden, benadrukte Tatjana Macic van Platform BK in haar inleiding. Kunstenaars verbeteren het vestigingsklimaat van de stad en ontwikkelen innovatieve plekken met hun beeldende vermogen.

Simon Franke, van Trancity, stelde dat kunstenaars zich moeten organiseren in coöperatieven, zodat zeggenschap, eigendom en gebruik van ateliers in een hand liggen. Kunstenaars zouden zich moeten verzetten tegen het denken in rendement van de woningbouwcorporaties en hun functie in de stad moeten benadrukken.
Robert Marijnissen stelde dat de Amsterdamse gemeente langdurig moet investeren in woon- en werkruimte voor kunstenaars, om kunstenaars in de stad te behouden moet hen zekerheid worden geboden. Zo wordt bijvoorbeeld in België atelierruimte soms tot eigendom van de kunstenaars gemaakt, waardoor kunstenaars verbonden zijn met de stad. Marijnissen richtte zich tot de kunstenaars in de zaal: ‘Claim je ruimte. Maar de tijdelijke broedplaatsen permanent. Maak het de gemeente moeilijk.’
Ook noemde hij een voorbeeld van een geslaagde coöperatie in Berlijn, de Lees hier meer over de Genossenschaft fur Urbane Kreativitat. Genossenschaft fur Urbane Kreativitat, waarin verschillende investeerders, kunstenaars en makers en buurtbewoners zich verenigd hebben en samen een serieuze gesprekspartner vormen van het investeringsfonds bij de ontwikkeling van de buurt Holzmarkt. (link: http://www.gukeg.de/en/)

Tatjana Macic (Platform BK) benadrukte het belang van betrokkenheid van kunstenaars bij de totstandkoming van atelierbeleid, zij moeten samen met de woningbouwcorporaties, vastgoedontwikkelaars en beleidsmedewerkers van de gemeente een visie ontwikkelen. Simon Franke riep op tot verbinding met andere groepen (sociale huurders, maatschappelijk vastgoed, publieke ruimte) die door het huidige beleid in de knel komen.

 

Vanuit de zaal werd genuanceerd: hoeveel inspanning kan er op dit vlak van een kunstenaar verwacht worden? Er moet ook nog tijd overblijven om daadwerkelijk kunst te maken. Johanna de Schipper bijvoorbeeld, studeerde af aan de Gerrit Rietveld Academie en De Ateliers Amsterdam en zette zich daarna in voor meerdere collectieven. Zij organiseerde Lees hier meer over The Bookstore Project. The Bookstore Project in de Kolenkitbuurt. Een zeer gewaardeerd initiatief, maar ze moest er haar beroepspraktijk als kunstenaar voor opgeven.

Marc van Leent besprak de mogelijkheden om ateliers privaat te laten financieren. Hij stelde dat ateliers een mooie bestemming zijn voor het spaargeld van de gemiddelde Nederlander, zoals vroeger het Paleis voor de Volksvlijt gerealiseerd werd met gebruik van het particuliere geld in de stad. Van Leent riep op tot het oprichten van een Algemeen Amsterdams Atelierfonds op, een triple A-fonds.

 

Mariëlle Hendriks van de Boekman Stichting was sceptisch over dit voorstel en benadrukte dat een eerder vastgoedfonds niet tot een oplossing heeft geleid. Wat haar betreft moet de culturele sector intrinsieker samenwerken en een politieke lobby starten. Het is tijd voor een nieuw democratisch proces waarin de sociaal-culturele waarde van kunst en cultuur wordt benadrukt en er minder vanuit de economische context wordt gedacht.

Felix Rottenberg concludeerde dat er “een nieuwe Boekman nodig is”. Emanuel Boekman (1889-1940), tussen 1930 en 1933 en 1935-1940 wethouder Cultuur in Amsterdam, vond dat de overheid vooral de scheppende kunstenaars moest ondersteunen door kunstopdrachten te koppelen aan bouwprojecten.

Er wordt geconcludeerd dat er eigenaren nodig zijn die ‘dedicated’ zijn en die een laag rendement acceptabel vinden. In Rotterdam is met Lees hier meer over Stad in de Maak. Stad in de Maak veel bereikt, deze organisatie neemt leegstaande panden onder zijn hoede en maakt ze beschikbaar voor collectief gebruik.

Peter van den Bunder van Kunstenbond FNV benadrukte in zijn inleiding dat de overheid effectiever bestemmingsplannen kan koppelen aan atelierbeleid. Later op de avond werd voorgesteld om via de Omgevingswet af te dwingen dat er bijvoorbeeld 20% maatschappelijk vastgoed per wijk gerealiseerd wordt.

Raymond Walravens, voorzitter van de commissie CAWA (adviesorgaan van de gemeente voor toewijzing atelierruimte) sprak vanuit het publiek in. Door het nieuwe beleid kunnen corporaties ateliers afstoten en geen nieuwe ateliers ontwikkelen, maar atelierwoningen behoren wel tot de kerntaak van de corporaties. Laat de woningbouwcorporaties daarom atelierwoningen bij bouwen. Jaap Schoufour van Bureau Broedplaatsen riep kunstenaars op om zelf initiatief te nemen en panden aan te dragen bij Bureau Broedplaatsen. Hij refereerde ook aan The Bookstore Project in de Kolenkitbuurt. Stadgenoot stelde een aantal woningen beschikbaar voor kunstenaars, die in ruil voor de woning “iets sociaals moesten ondernemen voor de Kolenkitbuurt.” Schoufour benadrukte dat woningbouwcorporaties over het algemeen huiverig zijn om zich te verbinden aan nieuwe projecten, en dat zelforganisatie dus van belang is.

Op 1 juni organiseert Enter de Void in Sociëteit Sexyland (op het NDSM-terrein) een discussie over het gebruik van de vrije ruimte in de stad en de ruimte die de stad geeft aan jongerencultuur. Guikje Roethof, algemeen secretaris van de AKr, zal daar deelnemen aan een debat dat rond 21.15 uur begint. Een week later op 9 en 10 juni viert Kijk voor meer informatie op de website van Urban Resort. Urban Resort zijn tienjarig bestaan in de LELY, Schipluidenlaan 12.

 

 

 

Gedurende de avond zijn tekeningen gemaakt door Lyske Gais en Machteld Aardse (de Beeldvormers ism Down the Alleyway).